Kookplaten overzicht.

Inleiding

Sinds lange tijd wordt er in Nederland op Aardgas en daar voor op, uit Cokes gewonnen, Stadsgas gekookt. Dit komt omdat wij het Aardgas vanuit Groningen in ruime vooraad aanwezig hebben en het zomaar uit de grond kunnen pompen. Inmiddels gaan er in de politiek en publieke opinie stemmen op die het verbranden van fossiele brandstoffen en dus ook het gebruik van Aardgas voor koken in huizen willen gaan afbouwen.
Veel huishoudens met een kooktoestel op Gas zullen dus ooit eens een ander kooktoestel moeten aanschaffen.
Er bestaat inmiddels een heel scala aan electrische alternatieven voor het koken op Aardgas. Om voor al deze mogelijkheden wat duidelijkheid te scheppen in de mogelijkheden en de voor- en nadelen van de verschillende kooktypes geef ik hier een beknopt overzicht.....

Overzicht kookplaten

Kookplaat type Kenmerken Hygiëne Voordelen Nadelen

De kookplaat bestaat uit meerdere gasbranders van verschillende formaten. Boven deze branders zit een afneembaar metalen rek waar de pannen op geplaatst kunnen worden. De hitte van de gasvlam verwarmt de pan aan de onderkant. Met knoppen kan de gas-toevoer (en daar mee de hoogte van de gasvlam) naar de branders geregeld worden. Ontsteken met lucifer of met electrisch piëzo ontsteker. Moeilijk schoonmaken omdat er allerlei losse onderdelen en kiertjes zijn waar etensresten in achter kunnen blijven.
Branders worden zeer heet, waar door etensresten zich er op kunnen vastbranden. Een gaskooktoestel stelt geen specifieke eisen aan de gebruikte pannen.
Gas warmt snel op en koelt ook snel af. Gas reageert snel op het wijzigen van de temperatuur.
Gasbranders hebben een open vlam waar door zaken in de brand kunnen gaan. Het gas is vluchtig en brandbaar waardoor er ontploffingsgevaar bestaat.
Een gastoestel is vanwege allerlei klimaat akkoorden niet toekomst bestendig.

De kookplaat bestaat uit meerdere metalen kook elementen van verschillende formaten. In de metalen kookplaten zitten electrische gloeispiralen die, als er electrische stroom doorheen gaat, opgewarmt worden. De hete kookplaat geeft zijn warmte af aan de onderkant van de pan. Met knoppen kan de stroom door de kookplaten (en daar mee de temperatuur) geregeld worden. Moeilijk schoonmaken omdat de kookplaten heet worden waar door gemorste etensresten zich er op kunnen vastbranden en het oppervlak van de kookelementen niet glad maar vaak geribbeld is. In aanschaf het goedkoopste alternatief voor Gas. Het duurt enige tijd voor dat het kookelement warm wordt en, na uitzetten, ook weer afkoelt.
Hitte overdracht tussen het kookelement en de bodem van de pan is gebaseerd op fysiek kontakt. Oude pannen die, o.a. door gebruik op Gas, een kromme bodem hebben presteren op een electrische kookplaat minder goed.

Gas op Glas Een modern kooktoestel met normale gasbranders die zich boven een keramische glasplaat bevinden. Hier mee worden de voordelen van Gas (temperatuur regeling) en Keramisch (makkelijk schoonmaken) min of meer gecombineerd. Zie opmerkingen bij Gas en Keramisch

Het kooktoestel bestaat uit een grote (vaak zwarte) keramische (glas)plaat waar op met dunne lijntjes de verschillende kookzones aangegeven zijn. Onder deze kookzones zitten, aan de onderkant van de glasplaat, electrische gloeispiralen die, als er electrische stroom doorheen gaat, heet worden. De hitte van de gloeispiraal verwarmt de glasplaat die op zijn beurt de warmte aan de onderkant van de pan doorgeeft. Met knoppen of met tiptoetsen, die in de glasplaat zijn geïntergreerd, kan de stroom door de gloeispiraal, en daar mee de temperatuur, geregeld worden. De keramische plaat bestaat uit één ononderbroken oppervlak waardoor het goed schoon te houden is. Op de kookzones wordt de plaat heet (bij Hallogeen nog heter) waar door gemorste etensresten zich er op kunnen vastbranden. De keramische plaat heeft een aantrekkelijke moderne uitstraling in de keuken.
Zie opmerking bij Hygiëne.
De kookzone wordt langzaam heet en koelt ook langzaam weer af. Een keramische kookplaat reageert traag (Hallogeen iets minder traag) op het wijzigen van de temperatuur.
Hitte overdracht tussen glasplaat en panbodem is gebaseerd op fysiek kontakt. Oude pannen die, o.a. door gebruik op Gas, geen volledig vlakke bodem meer hebben presteren op een keramische plaat inefficiënt.
Na dat het kooktoestel is uitgezet blijven de kookzones nog een tijd heet. Dit is niet te zien en kan bij onbedoelde aanraking bij bijv. het schoonmaken verassingen opleveren.

Hallogeen Hallogeen is bijna het zelfde als keramisch. Het verschil is dat onder de diverse kookzones hier geen electrische gloeispiraal zit, maar een grote Hallogeen lamp. De Hallogeen lamp verhit de keramische plaat op de kookzone die op zijn beurt weer de warmte aan de onderkant van de pan doorgeeft.

Een inductie kookplaat bestaat uit een keramische plaat waar op met kleine kruisjes het middelpunt van de diverse kookzones aangegeven is. Onder de kookzones bevinden zich grote electrische spoelen die, als er stroom doorheen loopt, een sterk magnetisch veld opwekken. Het magnetisch veld induceert in de metalen bodem van een pan, die boven op de kookzone staat, een grote electrische stroom. Deze stroom zorgt dat de pan direct warm wordt. De temperatuur kan met tiptoetsen op de keramische plaat geregeld worden. De keramische plaat is heel goed schoon te houden, omdat de plaat minder heet, dan bij keramisch en halogeen, wordt zullen er minder gauw voedselresten op de plaat vastbranden. Inductie geeft het hoogste rendement (80-90%) van de gebruikte electrische energie.
Dit komt omdat de electrische energie bij inductie rechtstreeks en, niet indirect via de glasplaat, in warmte voor de pan wordt omgezet.
Als neveneffect verwarmt de pan op zijn beurt ook weer de keramische glasplaat
Inductie warmt snel op en koelt ook weer snel af.
Een Inductie kooktoestel is het duurst in aanschaf.
Niet alle pannen zijn geschikt om op een Inductie kookplaat gebruikt te worden.

Overzicht kookplaten
Kookplaat type	Kenmerken	Hygiëne	Voordelen	Nadelen
	De kookplaat bestaat uit meerdere gasbranders van verschillende formaten. Boven deze branders zit een afneembaar metalen rek waar de pannen op geplaatst kunnen worden. De hitte van de gasvlam verwarmt de pan aan de onderkant. Met knoppen kan de gas-toevoer (en daar mee de hoogte van de gasvlam) naar de branders geregeld worden. Ontsteken met lucifer of met electrisch piëzo ontsteker.	Moeilijk schoonmaken omdat er allerlei losse onderdelen en kiertjes zijn waar etensresten in achter kunnen blijven. Branders worden zeer heet, waar door etensresten zich er op kunnen vastbranden.	Een gaskooktoestel stelt geen specifieke eisen aan de gebruikte pannen. Gas warmt snel op en koelt ook snel af. Gas reageert snel op het wijzigen van de temperatuur.	Gasbranders hebben een open vlam waar door zaken in de brand kunnen gaan. Het gas is vluchtig en brandbaar waardoor er ontploffingsgevaar bestaat. Een gastoestel is vanwege allerlei klimaat akkoorden niet toekomst bestendig.
	De kookplaat bestaat uit meerdere metalen kook elementen van verschillende formaten. In de metalen kookplaten zitten electrische gloeispiralen die, als er electrische stroom doorheen gaat, opgewarmt worden. De hete kookplaat geeft zijn warmte af aan de onderkant van de pan. Met knoppen kan de stroom door de kookplaten (en daar mee de temperatuur) geregeld worden.	Moeilijk schoonmaken omdat de kookplaten heet worden waar door gemorste etensresten zich er op kunnen vastbranden en het oppervlak van de kookelementen niet glad maar vaak geribbeld is.	In aanschaf het goedkoopste alternatief voor Gas.	Het duurt enige tijd voor dat het kookelement warm wordt en, na uitzetten, ook weer afkoelt. Hitte overdracht tussen het kookelement en de bodem van de pan is gebaseerd op fysiek kontakt. Oude pannen die, o.a. door gebruik op Gas, een kromme bodem hebben presteren op een electrische kookplaat minder goed.
Gas op Glas	Een modern kooktoestel met normale gasbranders die zich boven een keramische glasplaat bevinden. Hier mee worden de voordelen van Gas (temperatuur regeling) en Keramisch (makkelijk schoonmaken) min of meer gecombineerd.	Zie opmerkingen bij Gas en Keramisch
	Het kooktoestel bestaat uit een grote (vaak zwarte) keramische (glas)plaat waar op met dunne lijntjes de verschillende kookzones aangegeven zijn. Onder deze kookzones zitten, aan de onderkant van de glasplaat, electrische gloeispiralen die, als er electrische stroom doorheen gaat, heet worden. De hitte van de gloeispiraal verwarmt de glasplaat die op zijn beurt de warmte aan de onderkant van de pan doorgeeft. Met knoppen of met tiptoetsen, die in de glasplaat zijn geïntergreerd, kan de stroom door de gloeispiraal, en daar mee de temperatuur, geregeld worden.	De keramische plaat bestaat uit één ononderbroken oppervlak waardoor het goed schoon te houden is. Op de kookzones wordt de plaat heet (bij Hallogeen nog heter) waar door gemorste etensresten zich er op kunnen vastbranden.	De keramische plaat heeft een aantrekkelijke moderne uitstraling in de keuken. Zie opmerking bij Hygiëne.	De kookzone wordt langzaam heet en koelt ook langzaam weer af. Een keramische kookplaat reageert traag (Hallogeen iets minder traag) op het wijzigen van de temperatuur. Hitte overdracht tussen glasplaat en panbodem is gebaseerd op fysiek kontakt. Oude pannen die, o.a. door gebruik op Gas, geen volledig vlakke bodem meer hebben presteren op een keramische plaat inefficiënt. Na dat het kooktoestel is uitgezet blijven de kookzones nog een tijd heet. Dit is niet te zien en kan bij onbedoelde aanraking bij bijv. het schoonmaken verassingen opleveren.
Hallogeen	Hallogeen is bijna het zelfde als keramisch. Het verschil is dat onder de diverse kookzones hier geen electrische gloeispiraal zit, maar een grote Hallogeen lamp. De Hallogeen lamp verhit de keramische plaat op de kookzone die op zijn beurt weer de warmte aan de onderkant van de pan doorgeeft.
	Een inductie kookplaat bestaat uit een keramische plaat waar op met kleine kruisjes het middelpunt van de diverse kookzones aangegeven is. Onder de kookzones bevinden zich grote electrische spoelen die, als er stroom doorheen loopt, een sterk magnetisch veld opwekken. Het magnetisch veld induceert in de metalen bodem van een pan, die boven op de kookzone staat, een grote electrische stroom. Deze stroom zorgt dat de pan direct warm wordt. De temperatuur kan met tiptoetsen op de keramische plaat geregeld worden.	De keramische plaat is heel goed schoon te houden, omdat de plaat minder heet, dan bij keramisch en halogeen, wordt zullen er minder gauw voedselresten op de plaat vastbranden.	Inductie geeft het hoogste rendement (80-90%) van de gebruikte electrische energie. Dit komt omdat de electrische energie bij inductie rechtstreeks en, niet indirect via de glasplaat, in warmte voor de pan wordt omgezet. Als neveneffect verwarmt de pan op zijn beurt ook weer de keramische glasplaat Inductie warmt snel op en koelt ook weer snel af.	Een Inductie kooktoestel is het duurst in aanschaf. Niet alle pannen zijn geschikt om op een Inductie kookplaat gebruikt te worden.

Relatie tussen kooktype en de daar voor geschikte pannen.

Op moderne pannen wordt met symbooltjes op de bodem aangegeven voor welk kooktype zij geschikt zijn. Niet alle pannen zijn geschikt voor koken op een inductie kookplaat.

Bij een inductie kooktoestel wordt er in de bodem van de pan een grote electrische stroom via magnetisme geïnduceerd. Dit kan alleen als de pan bodem uit een massieve plaat Ferro metaal betaat.
Moderne roestvrijstalen (RVS/Edelstaal/INOX) pannen bestaan meestal uit een legering van 72% Staal(IJzer) 18% Chroom en 10% Nikkel en hebben zo een 'dikke' bodem. Zij zijn hier door heel goed geschikt voor inductie koken.
Ook een grote gietijzeren stoofpan zal het op een Inductieplaat goed doen.
In de bodem van een gewoon aluminium steelpannetje kan, omdat aluminium geen Ferro metaal is, geen electrische stroom worden geïnduceerd waar door de pan op een inductiekookplaat niet warm zal worden.
Sommige aluminium koekepannen met keramische anti aanbaklaag hebben een speciale bodem om de pan voor Inductie koken geschikt te maken. Een voorbeeld hier van is een Greenpan.

De moderne pannen, met een dikke metalen bodemplaat, hebben ook niet de neiging snel te vervormen en blijven vlak waardoor ze goed geschikt zijn om ook op andere electrische kooktoestellen gebruikt te worden.

Electrische aansluiting van kooktoestellen met een groot vermogen.

Het is voorschrift dat electrische apparaten die meer dan 2000 Watt stroom verbruiken in de meterkast op een aparte groep aangesloten moeten worden.
Een normale enkele lichtgroep in een huishoud electrische groepenkast kan maximaal 16 Ampère stroom bij 230 Volt spanning leveren. Het maximale vermogen dat afgenomen kan worden is daar bij dus ongeveer 3500 Watt.
Grote electrische (keramisch en inductie) kooktoestellen kunnen soms meer verbruiken dan 3500 Watt aan electrisch vermogen. Deze apparaten moeten dan ook op een aangepaste wijze op de groepenkast aangesloten worden.
Het in het fornuis gebruikte electrisch vermogen wordt in het toestel intern in tweeën of soms drieën opgedeeld. Zo een kooktoestel wordt, vanuit de meterkast, dan uit twee groepen van 16 Ampère, die met een gekoppelde dubbele installatie-automaat aangesloten is, van de benodigde stroom voorzien.
Deze dubbele aansluiting op de meterkast heet een Kookgroep.
Voor het aansluiten van zo een kooktoestel wordt er een aparte vijf aderige z.g.n. Perilex stekker en wandkontaktdoos gebruikt.

Aansluiten van de Perilex wandcontaktdoos op de meterkast.

De vijf aderige aansluiting in de Perilex WCD voert vaak de volgende aders:
PE=Aarde N=Nul-1 L1=Fase-1 L2=Fase-2 en L3=Nul-2.

Dit is niet formeel gestandariseerd dus zie je ook wel (zoals op het plaatje):
PE=Aarde N=Nul-1 L1=Nul-2 L2=Fase-2 en L3=Fase-1.

De electricien die bij mij de kookgroep heeft aangelegd gebruikte de volgende volgorde :
PE=Aarde N=Fase-1 L1=Fase-2 L2=Nul-2 en L3=Nul-1.

De gebruikte kleuren (VD) draad tussen Meterkast en Perilex-WCD zijn : Bruin voor de twee fase's L1, en L2. En Blauw voor de twee Null-en N1, en N2.
De PE (aard) aansluiting gebruikt Geel/Groen draad.

Door dat de volgorde waar op de twee fase(n) en nul(len) zijn aangesloten niet gestandariseerd is, is het belangrijk dat je, vóór dat je de kookplaat gaat aansluiten, weet/meet hoe de fase(n) en nul(len) van uit de groepenkast op de Perilex wandkontaktdoos zijn aangesloten.
Zeker als de Perilex wandcontactdoos vanuit een drie-fase krachtstroomgroep in de meterkast is aangesloten moet je héél goed weten/meten wat je doet omdat je in dit geval bij verkeerd aansluiten het toestel op een spanning van 400 volt in plaats van 230 volt aan kan sluiten. Dit overleeft het toestel dan niet !

Aansluiten van de kabel met Perilex stekker op het kooktoestel.

Een moderne electrische kookplaat of fornuis wordt vaak met een los bijgeleverd vijf-aderig aansluitsnoer met Perilex stekker geleverd. Aan de hand van de, in de Perilex wandkontaktdoos, aanwezige fase(s), moet het aansluitsnoer dan op de juiste wijze op de kookplaat worden aangesloten:
In de aansluitkabel met Perilex stekker worden (standaard) de volgende ader-kleuren gebruikt:
Geel/Groen voor de Aard aansluiting, Bruin: Fase-1, Blauw: Nul-1, Zwart: Fase-2 en Grijs: Nul-2.

Achter op het electrische kooktoestel zit een zgn "klemmenbord" met, naast de aard aansluiting, vijf genummerde bevestigings schroeven. Afhankelijk van het merk/type kooktoestel zijn deze klemmen in één, of twee rij-en uitgevoerd.
Om twee bevestigings schroeven met elkaar te kunnen door-verbinden is er vaak een afneembaar door-verbindings-plaatje aanwezig. De verschillende stroomverbruikers in het fornuis, zoals de oven en de kookvlakken, zijn intern in tweeën of drieën verdeeld en via het klemmenbord naar buiten toe verbonden.
Op de foto rechts zie je een klemmenbord aan de achterkant van een fornuis waarvan de interne verbruikers in twee delen zijn opgedeeld. (Op klem 2 is niets aangesloten, en hoeft dan, in voorkomend geval, ook niet te worden doorverbonden).

Of het gebruikte vermogen in het fornuis (intern) in twee of drie delen is opgedeeld wordt in de showroom van de witgoedzaak en de on-line winkel aangegeven met "Twee Fase" en "Drie Fase"(krachtstroom) toestellen.
Zuiver formeel is dit natuurlijk niet helemaal juist omdat er in Nederland (en vermoedelijk ook in andere Europeese landen) alleen één- en drie-fase spanning bestaat.
Laat je hier door ook niet te veel van de wijs brengen en bedenk dat een "Drie-fase" toestel ook op een kookgroep, van twee keer 16 ampère enkel-fase spanning, aangesloten kan worden.

Bij een drie-fase installatie (Zie plaatje rechts bij 3N) kan het toestel in z.g.n. drie-fase Ster-configuratie, als volgt, worden aangesloten:
Fase-1 op Schroef-1. Fase-2 op Schroef-2 en Fase-3 op Schroef-3. Nul(het Sterpunt) op Schroef-4 èn-5.
Het doorverbind plaatje staat hier tussen de schroeven 4 en 5. Deze configuratie is vaak de van af-fabriek meegeleverde aansluiting.

Voor het aansluiten van het kooktoestel op een Kookgroep (Zie plaatje rechts bij "Netherlands" 2L 2N) moet de kabel als volgt op het klemmenbord worden aangesloten:
Fase-1 op Schroef-1. Fase-2 op Schroef-2 èn/of -3. Nul-1 op Schroef-4 en Nul-2 op Schroef-5
Het doorverbind plaatje staat hier (bij een drie fase toestel) tussen de schroeven 2 en 3.

Het is ook mogelijk om de kookplaat met een gewone twee polige, "Schuko" geaarde-stekker en snoer op een gewone wandkonkaktdoos aan te sluiten (Zie plaatje rechts bij 1N). Hierbij moet het toestel dan wel in een soort laag vermogens (<3500 W) bedrijfstoestand ingesteld worden.
De kabel moet dan als volgt op het klemmenbord worden aangesloten:
Fase (Bruin) op Schroef-1,-2,èn-3. Nul (Blauw) op Schroef-4,èn-5.

Praktijkgeval
In de praktijk ben ik in een nieuwbouwhuis, waar er al standaard een kookgroep en Perilex aansluiting aangelegd was, de volgende configuratie tegengekomen:
In de wandkontaktdoos: PE=Aarde N=Nul-1 L1=Fase-1 L2=Fase-2 L3=Nul-2.

Opmerking:

Een Kookgroep aansluiting(230V, 2x16A) is niet hetzelfde als een drie-fase krachtstroom aansluiting(400V, 3x16A).
Dat, in het geval van een drie-fase toestel, de drie verbruiksdelen van het fornuis maar met twee (en niet drie) Nul aansluitingen
naar het klemmenbord zijn uitgevoerd is (vlgns mij) om te voorkomen dat het fornuis in een Drie-fase Driehoek's-configuratie aangesloten kan worden.
In dit geval zou het fornuis op 400 volt werken en dit niet overleven !